Smittestoff og smittevegar
Årsaka til brucellose er fleire ulike artar av bakterien Brucella. Bakteriane smittar ved inntak av upasteurisert mjølk og produkt av upasteurisert mjølk, og gjennom kontakt med smitta dyr, særleg storfe, geit, sau og svin.
I zoonosesamanheng er det særleg B. abortus (storfe), B. melitensis (småfe) og B. suis (svin) som er aktuelle. B. canis (hund) kan i sjeldne tilfelle også vera årsak til sjukdom hos menneske. Det er påvist marine brucellabakteriar hos kval og sel.
Sjukdomsteikn og diagnostikk
Hos husdyr fører brucellose til abort og nedsett fruktbarheit.
Hos menneske blir brucellose også kalla svingfeber (febris undulans), Middelhavsfeber og Maltafeber. Sjukdommen viser seg med nedsett allmenntilstand og svingande temperatur. Les meir om brucellose hos Les meir om brucellose på Folkehelseinstituttets heimesider.
Førekomst
Storfebrucellose (smittsam kalvekasting) blei rapportert utrydda i Noreg i 1953 etter ein utryddingskampanje som starta i 1935. Brucellose hos sau, geit og gris har ikkje vore påvist her i landet.
Brucellose er vanlegast hos dyr og menneske i Midtausten, Afrika, Asia og Sør-Amerika, men finst også i nokre europeiske land.
Overvaking
Eit overvakingsprogram for Brucella abortus blei sett i gang i 2000, då med undersøking av mjølkeprøver. Frå 2005 har programmet vore basert på at alle storfebuskapar skal senda inn prøver dersom det har vore minst to abortar innan ein 12 månaders periode, mellom 5. drektigheitsmånad og 14 dagar før kalving. Frå 2023 blei programmet utvida til igjen å omfatte tankmjølkprøver, frå buskapar med abortproblem. Dei siste åra har blodprøver frå ca. 30-40 buskapar og tankmjølkprøver frå ca. 200 buskapar blitt analyserte årleg.
Blodprøver blir òg analyserte for eit utval andre smittestoff som kan årsaka abort. Dei siste åra har dette omfatta Coxiella burnetii (Q-feber), Neospora caninum, bovin virusdiarévirus, Schmallenbergvirus og blåtungevirus.
Hos småfe har saue- og geitebuskapar blitt overvaka for B. melitensis sidan 2003. Designet på overvakingsprogrammet har variert. Nå blir blodprøver frå ca. 10 000 sauer og ca. 2700 geiter undersøkte kvart år.
Overvåkingsprogram for sau og geit
Overvåkingsprogram for storfe
Tiltak
Brucellose er ein liste 1-sjukdom. Alle storfe, sauer og geiter som blir importerte skal testast for antistoff mot Brucella. Det same gjeld alle rånar på avlsstasjon for svin.
Ved utanlandsreiser bør ein unngå upasteurisert mjølk og produkt av upasteurisert mjølk for å hindra at ein blir smitta. Bakteriane blir øydelagde ved varmebehandling (pasteurisering).
