Sjukdomsteikn
Ved alvorleg infeksjon med lymfemark (Rumenfilaria andersoni) kan ein sjå redusert kondisjon hos reinen, men generelt er det lite sjukdom å sjå hos levande dyr. Lette infeksjonar gir ingen sjukdomsteikn.
Ved slakt kan ein sjå utviding av lymfekara på vomma, med levande marker inni lymfekara (Sjå bilete under). Rundt markene kan det vere lokal hevelse, betennelsesreaksjon, og eventuelt arrvevsdannelse.
Smittestoff og smittevegar
Lymfemark har ein livssyklus som inkluderer hjortedyr og eit ukjent blodsugande insekt. Parasitten er påvist hos rein i reindrift og ei rekkje andre hjortedyr i Fennoskandia.
Den vaksne kjønnsmodne parasitten i lymfekara lagar larvestadium (mikrofilariar) som går ut i blodet. Det tek omtrent 5 månader frå ein rein smittes til ein kan finne umodne larvestadium i blodet. Når etinsekt syg blod frå ein infisert rein blir utvikla parasitten vidare slik at han kan smitte ny rein.
Smittestoff og smittevegar
Lymfemark har ein livssyklus som inkluderer hjortedyr og eit ukjent blodsugande insekt . Parasitten er påvist hos rein i reindrift og ei rekkje andre hjortedyr i Fennoskandia.
Den vaksne kjønnsmodne parasitten i lymfekara lagar larvestadium (mikrofilariar) som går ut i blodet. Det tek omtrent 5 månader frå ein rein smittes til ein kan finne umodne larvestadium i blodet. Når etinsekt syg blod frå ein infisert rein blir utvikla parasitten vidare slik at han kan smitte ny rein.
Førekomst
Lymfemark blei påvist for første gong i Fennoskandia hos finsk rein i reindrift i 2004. Parasitten er sidan påvist hos finsk skogrein, og dessutan elg, rådyr og kvithalehjort. Den blei påvist hos rein i reindrift i Norrland, Sverige i 2024 og 2025 og i Aust-Finnmark i 2024. Utbreiinga av denne parasitten er dårleg dokumentert.
Prøvetaking
Parasitten kan påvisast ved inspeksjon av lymfekara på vomma under slakting eller obduksjon (Bilete 1). Parasittane har ei kroppslengd på 3 - 10 cm.
Nærværet av umodne larvestadium i blodet kan påvisast hos levande dyr. Blodprøvar for påvising av umodne larvestadium blir tekne i EDTA-blodprøveglas for å hindre koagulering, og kan frysast ned før innsending. Etter smitte tek det 5 månader før umodne larvestadium kan påvisast i blodet, tidlegast i november. Mengd umodne larvestadium aukar deretter fram mot neste sommar når insektaktiviteten er mest intens og forholda for vidare spreiing ligg til rette. Viss ein ønskjer ei oversikt over førekomst i ein flokk, kan ein t.d. undersøkje blod under vinterskilling.
Behandling
Infeksjonar med lymfemark kan delvis behandlast ved å gi Ivomec veit.® injeksjon (1 mL/50 kg under huda). Verkestoffet ivermektin drep berre umodne larvestadium i blodet og ikkje vaksne parasittar i lymfekara. Studiar viser at parasitten dukkar opp igjen i blodet etter omtrent to månader etter behandling.
Førebygging
Ein kan redusere smitte frå bukhulemark hos rein ved å bruke lufteområde når det er mykje insekt. Det betyr å flytte dyra til beite over tregrensa, ofte på høgfjellet, der kulde og vind gjer at mange insektartar ikkje trivst.
Erstatning
Det er mogleg å søkje Landbruksdirektoratet om erstatning ved omfattande tap av dyr til sjukdomsutbrot. Søknadskrava er beskrivne i Forskrift for Utviklingsfondet for reindrifta, kapittel 2. For meir informasjon om korleis dette har blitt gjort ved hjernemarkutbrot sjå artikkel i Reindriftsnytt 2020, nr. 2, side 18-23.
Meir informasjon
Har du spørsmål om bukhulemark eller annan sjukdom på rein, ta gjerne kontakt med Reinhelsetjenesten på telefon 48 50 70 06 eller e-post: post@reinhelsetjenesten.no.
