Tarmbrann hos svin blir òg kalla blodig, nekrotiserande enteritt. Sjukdommen kjem av infeksjon med bakterien Clostridium perfringens type C, som produserer eit giftstoff (beta-toksin) som gir alvorleg skade på tarmslimhinna hos spedgris. Tarmbrann hos svin er ein Liste 2-sjukdom, og førekomst eller mistanke om sjukdommen skal omgåande rapporterast til Mattilsynet.

Smittestoff og smittevegar

Clostridium perfringens er ein sporedannande bakterie, som er svært vanskeleg å fjerne frå eit kontaminert miljø. Det finst fem ulike toksinotypar (A-E) av Cl. perfringens, og desse kan gi ulike sjukdomspresentasjonar hos ulike artar. Type C produserer beta-toksin, som gir alvorleg nekrose og gassdanning i tarmen til spedgris, og påfølgjande høg dødelegheit. Også andre husdyrartar som fjørfe, drøvtyggjarar (småfe og storfe) og hest kan få enterotoksemisk sjukdom av Cl. perfringens type C.

Hos svin er den viktigaste smittekjelda til spedgris avføring frå purka, og det er viktig at besetningar utan sjukdommen ikkje rekrutterer livdyr frå besetningar med smitte. Cl. perfringens type C hos svin har global utbreiing, men sjukdommen blir svært sjeldan påvist i norske svinebesetningar.

Sjukdomsteikn og diagnostikk

Kliniske sjukdomsteikn ved tarmbrann hos svin vil bli påverka av immunstatus og alder på affiserte spedgrisar. Mest alvorleg sjukdom blir observert i besetningar utan immunitet mot smittestoffet (frå tidlegare gjennomgått infeksjon eller vaksinasjon). Ved karakteristiske utbrot av tarmbrann hos svin, får ein stor del nyfødde grisar i fleire kull tyntflytande diaré som kan ha mørk farge grunna blodtilblanding. Ein del spedgriser kan òg døy utan diaré. Affiserte grisar blir svake og inaktive, og får redusert kroppstemperatur. Dei kan òg observerast med mørk misfarging av huda over buken seint i sjukdomsforløpet. Typiske obduksjonsfunn er vanlegvis lokalisert til bakre delar av tynntarmen, og består i blodig og nekrotisk tynntarmsbetennelse. Hos grisar som overlever den akutte fasen, blir det utvikla nekrotiske membranar på affiserte delar av tynntarmsslimhinna.

Inkubasjonstida til Cl. perfringens er svært kort, og sjukdomsteikn kan observerast så tidleg som 12 timar etter fødsel. Vanlegast er likevel sjukdom den første leveveka, frå om lag tredje levedøgn. Dødelegheita er svært høg første leveveke, og i besetningar utan immunitet mot smittestoffet kan alle spedgrisane stryke med.

Clostridium perfringens blir påvist ved generell bakteriologisk undersøking. Dersom det er mistanke om tarmbrann, blir tarminnhald undersøkt for beta-toksin med ein antigen-Elisa test.

Differensialdiagnosar

Den viktigaste differensialdiagnosen i Noreg er spedgrisdiaré forårsaka av infeksjon med E. coli. Internasjonalt er i tillegg særleg koronavirusenteritt (TGEv og PEDv) aktuelle differensialdiagnosar til akutt og alvorleg spedgrisdiaré.

Førekomst

Tarmbrann er sjeldan i Noreg, og har ikkje blitt rapportert frå norske grisar det siste tiåret. Førre påvisingar gjaldt nokre få svinebesetningar i Rogaland fram til år 2015.

Tiltak

Tarmbrann hos svin er ein Liste 2-sjukdom, og svinebesetningar som blir råka vil vanlegvis bandleggjast av Mattilsynet og påleggjast vaksinasjon av purkene slik at nye kull blir verna gjennom inntak av råmjølk og purkemjølk.

Behandling av klinisk sjuke spedgrisar er vanlegvis ikkje aktuelt på grunn av det raske sjukdomsforløpet. Førebyggjande behandling av kullsysken til affiserte spedgrisar kan vurderast.