Denne podkasten blei først publisert i 2021.
Jula er ein periode der risikoen for matboren sjukdom aukar. Mykje mat blir laga i store porsjonar, blir ståande framme over tid og blir varma opp fleire gonger. I podkasten frå 2021 kan du høgre nokre av dei fremste ekspertane våre gi råd om trygg julemat basert på fagkunnskap om mattryggleik, smittestoff og muggsoppgifter. Lenkja til podkasten finn du nedst i saka. Råda er framleis like relevante i 2025.
Gode råd for trygg julemat
I episoden av VETpodden deler fagpersonar frå Veterinærinstituttet praktiske råd om korleis du kan redusere risikoen for å bli sjuk av julemat. Temaa spenner frå rett temperatur og hygiene på kjøkkenet til korleis du bør handtere restar og mat med teikn til mugg.
Eit tips frå bakteriolog ved Veterinærinstituttet, Gro Skøien Johannessen, er å avgrense kor mykje mat ein set på bordet på ein gong. Fyll heller på fatet undervegs som behovet melder seg og opne heller for å snoke litt i kjøleskapet dersom ein får lyst på litt meir.
– Dei fleste matborne bakteriane veks dårleg i kjøleskapstemperaturar. Derfor er det viktig å avkjøle maten raskt for deretter setje han inn i eit kjøleskap som bør halde fire gradar celsius, sig Skøien Johannessen.
Kvifor julemat kan vere ein risikofaktor
I tillegg til mat som blir oppbevart i kjøleskapet konsumerer vi tradisjonelt òg store mengder med fiken, dadlar, nøtter og rosiner i jula, både i maten og som snacks. Av og til kan desse innehalde muggsoppgifter som aflatoksin og okratoksin.
Toksikolog Gunnar Sundstøl Eriksen ved Veterinærinstituttet undertrekar at aflatoksin skal vi helst ikkje få i oss i det heile då dette er potent lever kreftframkallande.
– Slike gifter kan verken smakast, luktast eller sjåast, men sjølve muggen er ofte det, så ein bør sjekke for synleg mugg og kaste alt kvar ein finn det, sig Sundstøl Eriksen.
Slik reduserer du risikoen for matboren sjukdom:
- Hald maten kald nok: Kjøleskapet bør halde rundt 4 °C. Låg temperatur bremsar veksten av bakteriar og forlengjer haldbarheita på maten.
- Avkjøl mat raskt: Store porsjonar med varm mat bør delast opp i mindre behaldarar før dei blir setje i kjøleskapet. Då blir maten kjølt raskare ned, og bakteriar får dårlegare vekstvilkår.
- Unngå lang tid i romtemperatur: Ikkje la julemat stå framme lenge. Sett maten tilbake i kjøleskapet så snart han ikkje er i bruk.
- God hygiene på kjøkkenet: Vask hender ofte, bruk reine skjerefjøler og hald rå og ferdig laga mat skilt.
- Viss du oppdagar mugg: Mat med synleg mugg bør kastast. På faste ostar kan ein skjere bort eit godt stykke rundt det mugne området, minst eit par centimeter, men på mjuke ostar bør heile produktet kastast. Er du i tvil – kast produktet.
