Gjellesjukdommar hjå oppdrettslaks i sjø medfører store tap i enkelte år, og dei førekjem særleg om hausten hjå laks som er sjøsett om våren. Agnar Kvellestad syner i doktoravhandling  si korleis fleire ulike årsaker medverkar til desse sjukdommane.

Ein av sjukdommane, proliferativ gjellebetennelse (PGI), har vore kjend sidan 1980-talet. Tapa har vore størst på Sørvestlandet. Årsakene har vore delvis kjende og det er trong for auka kunnskap slik at ein kan gjennomføre førebyggjande tiltak i større grad enn kva som har vore mogleg til no.

I dette forskingsarbeidet er sjukdomsendringane ved PGI nærare beskrivne vha. lysmikroskopi (histologi). Årsakene til PGI er fleire. I denne studien vart ulike sjukdomsframkallande organismar påviste i gjellene til sjuk fisk. Miljøfaktorar sin påverknad vart vurderte.

Eit til då ukjent virus, Atlantic salmon paramyxovirus, vart isolert og karakterisert. Viruset vart hjå sjuk fisk frå sjukdomsutbrot påvist i gjellevev med sjukdomsendringar, men det er ikkje dokumentert som ei primær sjukdomsårsak. Vidare vart det påvist to ulike bakteriar i gjellene, ein som var kjend frå tidlegare og ein ny, som finst i s.k. epiteliocyster og har fått namnet ‘Candidatus Branchiomonas cysticola’. Desse bakteriane kan vere blant dei primære årsakene til PGI. Parasittar, som vart påviste, synest å vere sekundære.  

Miljøfaktorar vart vurderte, basert bl.a. på registreringar i oppdrettsanlegg og data frå Havforskingsinstituttet (www.imr.no). Resultata tyder på at sjukdomsførekomsten heng saman med høg sjøtemperatur, spesielt om den er  høg i overflata i august.

Ein anna sjukdom, amøbe-indusert gjellesjukdom (AGD), vart første gong diagnostisert i Norge seinhaustes 2006. Den førekom då i anlegg yttarst på Vestlandskysten, dvs. på stader med høg saltkonsentrasjon. Spesielt i 2006 var sjøtemperaturen over det normale. Den var i august høg i overflata og seinhaustes høg djupare i sjøen. Denne sjukdommen har gjennom mange år vore eit stort problem i lakseopprett i Tasmania, og den kan i framtida komme til å gje store tap i norsk lakseoppdrett.

Forskinga er utførd ved Norges veterinærhøgskole og ved Veterinærinstituttet, og i samarbeid med andre forskarar ved desse institusjonane og i Austerrike og Irland.

Kunnskapen er med og dannar grunnlag for vidare forsking på gjellesjukdommar.

Personalia
Agnar Kvellestad er høgskolekandidat i miljøfag ved Telemark distriktshøgskole i 1975, cand.mag. i realfag ved Universitet i Oslo i 1979 og cand.med.vet. ved Norges veterinærhøgskole i 1984. Han har jobba innan næringsmiddelkontroll, med diagnostisering og forsking på fiskesjukdommar. Han har vore tilsett på Veterinærinstituttet, seksjon Fiskehelse, i periodane 1994-95 og 1998-2008. Han underviser no i anatomi ved Norges veterinærhøgskole.

Kontakt
Tlf.: 22 96 46 24. E-post: agnar.kvellestad@nvh.no