Kaningulsott er ein liste 2-sjukdom, og førekomst av, eller mistanke om kaningulsott skal straks meldast til Mattilsynet.
Smittestoff og smittevegar
RHD blir forårsaka av Rabbit haemorrhagic disease Virus (RHDV) i familien Caliciviridae og genus Lagovirus. Ein deler vanlegvis RHDV i to variantar, klassisk RHDV-1 og ein nyare RHDV-2. Sistnemnde variant kan òg gi sjukdom hos visse hareartar.
RHDV-virusa smittar lett, både ved direkte og indirekte kontakt. Smitte kan òg overførast via insekt. Begge variantane av virusa er svært motstandsdyktig og kan overleve minst tre månader i miljøet. Smittesanering kan vere krevjande. Sjukdommen er ei liste 2-sjukdom og er meldepliktig til Mattilsynet.
Sjukdomsteikn og diagnostikk
RHD er ein akutt, svært smittsam virusinfeksjon som gir alvorlege leverskadar hos kaninar. Inkubasjonstida er 1-5 dagar for RHDV-1 og 3-9 dagar for RHDV-2. Nervøse forstyrringar og pustevanskar og dessutan apati og anoreksi er vanleg. Dyra døyr som oftast 12-36 timar etter debut av kliniske teikn. Smitta dyr kan òg døy perakutt utan at det er observert teikn på sjukdom. Dødelegheita i kaninhald som får utbrot av sjukdommen er vanlegvis svært høg (70-90 %). Dyr som overlever sjukdommen, kan vere smitteberarar over tid. Sjukdommen smittar ikkje til menneske.
Dødelegheita som følgje av RHDV-1 er høgare blant kaninar eldre enn to månader, samanlikna med yngre dyr. Unge dyr blir smitta, men utviklar mild sjukdom utan kliniske teikn. RHDV-2 kan derimot gi sjukdom òg hos kaninar yngre enn 4 veker. Det er liten eller ingen kryssvern mellom RHDV-1 og RHDV-2.
Begge virustypar smittar ved direkte kontakt mellom dyr eller indirekte via avføring, strø/høg, klede og sko. Insekt kan òg føre med seg smitte.
Ved mistanke om RHD skal Mattilsynet varslast. Diagnosen blir stilt ved obduksjon av døde dyr og PCR-undersøking av vevsprøvar, spesielt levervev.
Førekomst
RHDV-2 har vore påvist i kaninhald i fleire fylke i Sør-Noreg. I Sverige har det vore fleire utbrot av RHDV-2 både hos tam- og villkaninar. Alle påvisingar av RHDV i Sverige dei siste åra har vore RHDV-2. RHDV-2 er òg påvist hos harar i Sverige, og sjukdommen blir rekna som endemisk i Sør-Sverige. I Danmark blei sjukdommen først påvist i 1990, og er i dag endemisk hos ville kaninar. RHDV blir påvist med jamne mellomrom hos tamme kaninar i Danmark.
I Noreg har vi eit svært avgrensa tal koloniar med viltlevande kaninar. I september 2021 blei RHDV-2 for første gong påvist hos viltlevande kaninar i Noreg. To av hareartane som finst vilt i Noreg er viste å vere mottakelege for RHDV-2, men det er ikkje kjende om viruset finst hos harar i Noreg.
Tiltak
Kaningulsott er ein liste 2-sjukdom og Mattilsynet vil følgje opp mistanke og påvising av sjukdommen.
Viruset er motstandskraftig og kan overleve minst tre månader i miljøet. Ved påvist kaningulsott er det derfor viktig med nøye vask og desinfeksjon før innsett av nye kaninar. Dersom smitta kaninar har vore på dyreklinikkar blir nøye vask og desinfeksjon tilrådd av lokale og utstyr. Blant verksame desinfeksjonsmiddel er 1 % natriumhypokloritt, 1 % kaliumperoxymonosulfat og 1-2 % formalinløysing. Viruset toler frysing.
Det er mogleg å vaksinere mot RHDV. Det er mest aktuelt å vaksinere kaninar i område der viruset er påvist, i tillegg til kaninar som har mykje kontakt med dyr frå andre kaninhald. Ved vaksinasjon vil kaninar vere godt beskytta mot sjukdom, men ikkje mot infeksjon. I samband med sjukdomsutbrot bør alle kaninar i tilknyting til utbrotet vaksinerast sidan sjansane for smitte er store sjølv med strenge hygieniske tiltak. Nye kaninar bør vaksinerast minst 14 dagar før innsett etter sanering.
