ILT er ein liste 2-sjukdom, og førekomst av eller mistanke om ILT skal straks rapporterast til Mattilsynet.
Smittestoff og smittevegar
Årsaka til ILT er eit alfaherpesvirus, eit kappekledd DNA-virus òg kjend som infectious laryngotracheitis virus (ILTV). Ulike ILTV-stammar har varierande evne til å gje sjukdom. Latente infeksjonar oppstår som ved alle andre herpesvirusinfeksjonar. Viruset vert lett inaktivert av vanlege desinfeksjonsmiddel.
ILT kan råka særleg høns, men òg fasanar, rapphøns, påfuglar og meir sjeldan kalkunar. Ville fuglar, som duer og andefuglar, kan bere med seg viruset utan sjølv å visa sjukdomsteikn.
ILT smittar mellom fuglar gjennom luftvegsekret. Utbrot har ofte samanheng med forflytning av smitta fuglar (kjøp, sal eller utstilling), eller med smitteberande utstyr og strø. Vertikal smitte frå foreldre til avkom er ikkje påvist.
Sjukdomsteikn og diagnostikk
Sjuke fuglar får pustevanskar med hoste og rallelydar frå luftvegane. Dei står ofte med ope nebb, lukka auge og utstrekt hals i forsøk på å puste. Mange hostar opp blodig væske frå sår i luftvegane og ristar på hovudet, noko som gjer at omgjevnadene kan bli tilsølte med blodig sekret.
Mildare former av ILT viser seg som lettare luftvegsinfeksjon og augnebetennelse (konjunktivitt) med hovne auge. I tillegg blir appetitten dårlegare og eggproduksjonen i flokken går ned.
I flokkar som ikkje har hatt ILT før blir mange dyr sjuke, og dødelegheita ligg vanlegvis på 10–20 %. Utbrot varer typisk i 2–6 veker.
Typiske patologiske funn ved ILT inkluderer hemorragisk betennelse i slimhinnene i strupehovud og luftrøyr, med blodig eksudat i lumen. Sjølvdaude fuglar har ofte ein plugg av pseudomembran eller fibrinopurulent eksudat som kan føre til kveling. Ved mildare utbrot er katarralsk konjunktivitt og biholebetennelse vanleg.
Ved mikroskopisk gransking i den akutte fasen av infeksjonen kan ein sjå intranukleære inklusjonslegemer og syncytia av epitelceller i luftrøyret. Inklusjonslegemene er patognomoniske for sjukdommen. Dersom ein ikkje får undersøkt fuglar med akutt infeksjon, kan ein gå glipp av desse funna. Det er mogleg å laga utstryk frå luftrøyret på objektglas, fiksera og farga for raskt å påvise endringane.
Diagnostikk
Obduksjon av fleire fuglar kan gi rask og sikker diagnose hos akutt sjuke fuglar, med typiske endringar i luftvegane. Ved immunhistokjemi kan ein påvise viralt antigen i utstryk. PCR kan brukast for å påvise virus i prøver frå luftrøyret.
Serologisk undersøkelse av blod for å påvise antistoff mot ILTV blir gjort med indirekte ELISA. Antistoff kan påvisast nokre veker etter infeksjon, og viser at fuglen tidlegare har vore smitta av ILTV.
Førekomst
ILT har ikkje vore påvist i kommersielle fjørfeflokkar i Noreg sidan 1971, men vert sporadisk påvist hos hobbyfjørfe.
Sjukdommen er utbreidd i store deler av verda, inkludert dei fleste europeiske landa. I Sverige førekjem ILT, på same måte som i Noreg, først og fremst i hobbyflokkar. Det har vore nokre få einskilde tilfelle i kommersielle besetningar i Sverige, mellom anna i 2007, 2008, 2011 og 2013.
Overvaking
Sidan 1998 har Noreg hatt eit overvakingsprogram for ILT, der kommersielle avlsflokkar blir undersøkte for antistoff kvart år.
Gå til overvakningsprogrammet.
Tiltak
ILT er ein liste 2-sjukdom, og førekomst av eller mistanke om ILT skal straks rapporterast til Mattilsynet. I mange land vert sjukdommen førebygd med vaksinasjon. I Noreg har ein lagt vekt på isolat- og karantenepraksis for å verna kommersielle fjørfeflokkar mot smitte ved import. God biosikkerhet er også viktig.
For hobbyfjørfehald er spreiing av smitte gjennom handel og utstillingar ei særleg utfordring. Infeksjonen blir ikkje overført via egg, og det er derfor tryggare å kjøpa befrukta egg enn levande fuglar. Virus kan likevel finnast på utsida av egget, og derfor bør egg som skal brukast til klekking av kyllingar desinfiserast.
